NHẠC CỤ GÕ SONG LOAN

Trong âm nhạc cổ của Việt Nam, cặp song loan -song lang nhìn nhỏ xíu nhưng rất quan trọng. Song lang-song loan là người Nam Kỳ gọi, chứ người Bắc gọi là cặp sênh, người Huế gọi là sênh tiền hay phách xâu tiền. Ban đầu nó chỉ là hai thanh tre già dùng để đánh nhịp, giữ nhịp và ngắt nhịp trong dàn nhạc.

Là một loại mõ nhỏ bằng gỗ cứng hình tròn dẹt, Song Loan/Song Lang có hình dáng bé nhỏ nhất so với các nhạc cụ khác, một mảnh gỗ tròn chưa bằng miệng chén, đường kính 7 cm, cao 4 cm, được xẻ miệng sâu vào thân khoảng 1/3 để thoát âm. Có một cần gõ bằng sừng trâu uốn mỏng hoặc lá thép có độ đàn hồi cao, trên đầu cần có gắn miếng gỗ nhỏ để gõ xuống thân của nó, tạo ra âm thanh đều đặn “Cốp! Cốp!”.

Song Loan/Song Lang vốn dùng để giữ nhịp không để độc tấu. Từ khi nhạc tài tử xuất hiện, thì Song Loan/Song Lang có vị trí cơ bản trong Dàn nhạc tài tử và cải lương. Tuy là nhạc cụ quan trọng, nhưng về nhân sự trực tiếp thì không cố định. Có nghĩa là, mỗi nhạc cụ trong dàn nhạc là do một nhạc công đảm trách, còn Song Loan/Song Lang thì không; bất cứ nhạc công nào cũng có thể sử dụng nó, nhưng phải là người có năng lực chỉ huy dàn nhạc, tức là nhạc trưởng. Trong dàn nhạc tài tử hay cải lương thường khi song lang giao cho nhạc sĩ đờn Kìm. Cái song lang nằm dưới chân, vừa đàn vừa đạp nhịp. Trước khi vào hát thì dàn nhạc sẽ hòa đờn lên gọi là rao. Khi các cây đờn trong giàn đờn chấm dứt rao, thì ông đờn kìm cho một tiếng cốc của song lang tức là ra dấu hiệu bắt đâu vào bài. Khi gần kết thúc bài bản nào đó, nhạc sĩ cũng sẽ nhịp thúc song lang 2 cái để ra dấu cho ca sĩ biết mà canh dứt bản nhạc. Trong suốt buổi hòa đờn hay buổi hát, chúng ta sẽ nghe nhiều tiếng cốc cốc nữa, tiếng mộc của song lang làm nổi bật câu đàn, nếu không thì câu đàn nghe khô khan.

Âm thanh Song Loan/Song Lang có tần số cực lớn với một âm vực rộng vang rất xa, không cần qua hệ thống khuếch đại mà khán thính giả có thể nghe rõ hơn các nhạc cụ khác trong Dàn nhạc tài tử – cải lương. Tần số của nó được một chuyên gia vật lý đánh giá có cao độ khoảng trên 3.000 MHz.

Khi sử dụng Song Loan/Song Lang người ta dùng tay hoặc chân đập vào dùi gõ, dùi gõ đập vào Song Loan/Song Lang tạo ra âm thanh… Song Loan/Song Lang được sử dụng để cầm nhịp trong Nhạc tài tử Nam Bộ, trong Dàn nhạc sân khấu Cải lương và trong Ca Huế.

reviewnhaccu